‘Cad iad na rudaí a chuirfeá i Músaem na mBan?
An t-am atá thart, sa lá atá inniu ann agus amach anseo’

Ar an Déardaoin an 24 Meitheamh, d’óstáil Mná100 seimineár ar líne i gcomhpháirtíocht le Cumann Idirnáisiúnta Mhúsaeim na mBan. Chuir an seimineár seo, comhrá poiblí, an cheist ‘Cad a chuirfeá i Músaem na mBan? San am atá thart, sa lá atá inniu ann agus amach anseoí’.

Bhí cainteoirí ón Iorua, an Ghearmáin, Cósta Ríce, an Chóiré agus Ceanada sa seimineár agus lucht féachana a tháinig as Éirinn, Sasana, Albain, an Bhreatain Bheag, Tuaisceart Éireann, na Stáit Aontaithe, an Éigipt, an Eilvéis, an India agus an Iodáil.

Phléigh an painéal cainteoirí réimse leathan ábhar spéisiúil agus tráthúil – gníomhaíochas polaitiúil, uathriail choirp, foréigean, an eaglais, saol baile, ag cur béim ar na peirspictíochtaí cultúrtha éagsúla agus ar stair chearta sibhialta na mban ar fud an domhain. Seo achoimre ar chuid dá bpointí cainte mar aon le sleachta a bhféadfadh spéis a bheith iontu.

An Dr Mona Holm – Kongsvinger, an Iorua

(Stampa Ama – 01:03:40)

Is í an Dr Holm coimeádaí agus ceannaire Mhúsaem na mBan san Iorua agus Cathaoirleach Chumann Idirnáisiúnta Mhúsaem na mBan ó 2015. Bhí sí mar chuid de chomhbhunú an IAWM in 2012.

Thug an Dr Holm faisnéis faoi Chumann Idirnáisiúnta Mhúsaeim na mBan, na 100 músaem ball lena n-áirítear 21 músaem fíorúil agus 47 tionscnamh. Dúirt sí gur tionóladh an chéad chomhdháil músaem do mhná in 2008, in Merano san Iodáil agus gur bunaíodh an líonra ceithre bliana ina dhiaidh sin.

Labhair an Dr Holm faoi Mhúsaem na mBan san Iorua atá ag ceiliúradh 25 bliain ar an bhfód le foilseachán nua ag féachaint ar na cleachtais bhailiúcháin agus bailiúcháin le linn na tréimhse seo. Tá There She Goes Again díreach foilsithe mar leabhrán de ‘uirlisí músaeim’.

D’fhéach an chaint ar an Iorua mar cheannaire domhanda i gcomhionannas inscne – ach cad a bhí i gceist leis seo d’earnáil na músaem? Phléigh sí freisin gur roinn Líonra Músaem Stair na mBan 2018 a dtaithí in iarracht comhionannas inscne a bhaint amach laistigh dá n-institiúidí féin. Ach an raibh an t-aiseolas sin dearfach? (Stampa Ama – 1:13:25)

Chuir óráid Holm béim ar thábhacht na meán sóisialta, an chomh-eagraíochta, na gcruinnithe agus na malartuithe. Foilseachán eile a phléigh sí ná: Who said What? Women, Men and Language (Stampa Ama – 01:18:30). Cén inscne a raibh an cion ba mhó aige – fir nó mná?

Thug sí aghaidh ar an gceist faoi na rudaí ba chóir a áireamh i músaeim na mban: ar cheart gur rudaí iad a bhaineann le mná a bhfuil róil thraidisiúnta acu – nó rudaí a bhaineann le róil neamhthraidisiúnta a dhéanann mná? Tháinig sí ar an gconclúid go bhfuil bailiúchán fairsing de dhíth chun ionadaíocht a dhéanamh ar gach cineál ban agus chuir sí an cheist – mar sin cad nár cheart dúinn a bhailiú? Phléigh an Dr Holm an tábhacht a bhaineann le comhthéacs ruda, ní an rud féin. Is é is aidhm le rudaí scéal a iar-úinéara a insint. Is é an sampla atá aici ná bord níocháin simplí, a bhaineann le polaiteoir áitiúil a bhí ina cheann ar an mBord Sóisialta ach a bronnadh air toisc go raibh an t-úinéir fós ag úsáid modhanna níocháin traidisiúnta sna 1980idí. (Stampa Ama – 1:24:43)

Chuir an Dr Holm béim ar SHHHH! Stories of abortion and sexuality, taispeántas atá díreach oscailte ag iniúchadh conas a leithéid de stair ghníomhaíoch ban a léiriú. (Stampa Ama – 01:29:40)

Ina conclúid, labhraíonn sí ar chomhaidhmeanna mhúsaeim uile na mban, ag obair ón taobh istigh go dtí na himill chun a chinntiú go bhfuil stair ag mná. Deir sí gurb í an cheist leanúnach – cé dó a bhfuil músaeim na mban?

Mar fhocal scoir dúirt sí go dtugann Músaem na mBan in Merano, an Iodáil, freagra na ceiste seo go han-mhaith, is iad “Created by Women for Everyone.”

An Dr Gaby Franger – Furth, an Ghearmáin

(Stampa Ama – 01:43:00)

Is í an Dr Franger atá ina Coimeádaí ar Mhúsaem Cultúir na mBan Réigiúnach-Idirnáisiúnta agus tá sí mar Bhall de Bhord Chumann Idirnáisiúnta Mhúsaem na mBan. Bhí sí ar dhuine de bhunaitheoirí Women in One World a bunaíodh i 1989 agus ó 2006 tá sé ar siúl mar Mhúsaem Cultúir na mBan Réigiúnach-Idirnáisiúnta.

Tá PHD in Eolaíocht Shóisialta, Stair agus Oideolaíocht ag an Dr Ollamh Gabriella Franger. Phléigh sí na cuir chuige i stair a músaeim agus an chaoi ar bunaíodh a bhunús le próiseas fada ó ghníomhaíochtaí do chearta na mban agus obair oideachasúil chun tuiscint idirchultúrtha a fháil laistigh d’aeráid pholaitiúil na seineafóibe agus na coimhlinte ciníche sna 1990í. Bhunaigh taighdeoirí, ealaíontóirí agus oideoirí Women in One World – ionad do shaol laethúil na mban idirchultúrtha agus malartú idirnáisiúnta. Fóram idirdhisciplíneach a bhí ann do staidéir thraschultúrtha agus dlúthpháirtíocht idirnáisiúnta. Bhí an músaem 30 bliain ar an bhfód in 2019. Osclaíodh an músaem in 2006.

Chuir sí síos ar thábhacht na hoibre i músaeim na mban dóibh siúd atá ar an imeall. Chlúdaigh a cuid cainte a dtaispeántais agus a gcuspóir dul i mbun idirphlé idirchultúrtha agus traschultúrtha.

Bhreathnaigh sí ar an gcaifirín mar rud – ag cur na ceiste: Cad atá ag cur doiléire ar an dearcadh atá againn ar mhná eile? An caifirín, an chaille nó ár smaointe réamhcheaptha? Labhair sí faoi chaitheamh an chaifirín mar thraidisiún ilchultúrtha agus an cumas caillteanais a bhaineann le déanamh chaifirín traidisiúnta sa Ghearmáin. (Stampa Ama – 1:24:43)

Labhair an Dr Franger faoi bheathaisnéisí na mban agus an mhúsaeim mar áit chun scéalta na mban a insint gan eagla. Labhraíonn sí freisin faoi mhná-ealaíontóirí dearmadta, eolaí, gníomhaithe polaitiúla, ar mná iad béal dorais freisin. Ag míniú dóibh gur eiseamláirí tábhachtacha iad do chuairteoirí óga mná.

Phléigh an Dr Franger an léiriú ar mhná ní mar íospartaigh ach mar ‘Ghníomhairí Gníomhacha’. Labhraíonn sí faoi mhná a thógann a gcinniúint ina lámha féin agus a aistríonn a bhfulaingt ina scéalta dóchais agus marthanais. (Stampa Ama – 1:50:00)

Phléigh sí an chaoi a bhféachann a cuid oibre sa Ghearmáin ar shaincheisteanna a bhaineann le ‘buarthaí coitianta’ ar fud an domhain, trí na struchtúir shóisialta a thaispeáint i gcoinne chúlra shaol laethúil na mban. Féach cuid de na míreanna is fearr léi: Three Cultures Common Concerns. (Stampa Ama – 1:51:12) Cúraimí shaol laethúil na mban do Kalyani as Chennai, an India bróidnithe i gcuilt, ar a dtugtar ‘Survival in Daily Life’. (Stampa Ama – 1:52:40)

An Dr Claudia Mandel Katz – San Pedro, Cósta Ríca

(Stampa Ama – 02.06.35)

Is í an Dr Mandel Katz Bunaitheoir agus Stiúrthóir Mhúsaem Chósta Ríca na mBan, ó 2009 chomh maith le Ball de Bhord an IAWM. Tá BA aici i Stair na hEalaíne ó Ollscoil Buenos Aires, an Airgintín, MA agus PhD dúbailte i Stair, Staidéar Sóisialta agus Cultúr ó Ollscoil Chósta Ríce.

Is údar í ar roinnt leabhar lena n-áirítear Map of the Female Body, A deconstructive reading of visual creators in Costa Rica agus Aesthetics of border Aesthetic practices and violence against women in Latin America.

D’oscail an Dr Mandel Katz ag plé freagra Chósta Ríce ar COVID-19 agus a thionchar diúltach ar an earnáil chultúrtha. Tá Músaem na mBan i gCósta Ríce mar chuid de Líonra Éigeandála Cultúrtha atá ag iarraidh dul i ngleic leis an ngéarchéim seo. Tá bailiúchán buan d’obair ealaíne sa mhúsaem ó 30 ealaíontóir éagsúil mná a oibríonn i meáin éagsúla cosúil le péint, teicstílí, dealbhóireacht, instillation agus físeán. (Stampa Ama – 02.08.00)

Bhí sraith freagraí ealaíonta in ábhar an chur i láthair seo – ar fhoréigean in aghaidh na mban, gáinneáil ar dhaoine, sclábhaíocht, éigniú, ginmhilleadh agus daoine imithe gan tásc ná tuairisc.

I measc rogha de shaothair ealaíne a bhí i gcaint an Dr Mandel Katz bhí:

Ag scrúdú ceist an fhoréigin in aghaidh na mban chuir sí an saothar Susana Sánchez Carballo Are you having fun? i láthair, Elisa Algranati, agus a cuid oibre And the children? Agus ómós Vanessa Biasetti don fhoréigean in aghaidh na mban i Meiriceá Laidineach, Blues and Pinks. (Stampa Ama – 02:10:50)

Ba é Colainn na mBan an téama a ndearna ealaíontóirí iniúchadh air – Viviana Debicki – In silence you are prettier. I measc na saothar eile a léiríodh bhí The Colonised Women leColectivo Mujeres Públicasagus aiste grianghrafadóireachta LIFE Lídice González.

Breathnaíonn téama an trasnachais ar fhéiniúlachtaí sóisialta agus polaitiúla agus pléitear saincheisteanna an idirdhealaithe, na pribhléide agus na hinscne in aistí grianghrafadóireachta le Sussy Vargas in Daily Poems, Roxana Nagygeller in People in their Place agus le Anel Kenjekeeva in Everyday (Stampa Ama – 02:14 : 20)

Kye-Hyeong Ki – Seoul, an Chóiré Theas

(Stampa Ama – 02:24:10)

Tá Kye-Hyeong ag léachtóireacht faoi láthair ar stair na mban in Ollscoil Náisiúnta Seoul. Roimhe seo bhí sí ina Stiúrthóir ar Halla Taispeántais Náisiúnta Stair na mBan, a bhí ar an gcéad mhúsaem do mhná sa Chóiré Theas.

Dúirt Kye-Hyeong go bhfuil 1,200 dánlann agus músaem sa Chóiré. Chuir sí a cur i láthair i gcrích leis an nuacht go bhfuil cead tugtha ag an Aire Comhionannais Inscne do mhúsaem buan ban a osclófar in 2023.

Labhair sí ar stair na mban tírghráthóirí in Arm Neamhspleáchas na Cóiré, inar léiríodh conas a d’fhreagair siad do mhná a tháinig os a gcomhair agus conas a d’eascair bunú Phoblacht nua-aimseartha na Cóiré Theas as a rannpháirtíocht. (Stampa Ama – 02:36:20)

Tharraing Kye-Hyeong Ki cosúlachtaí idir Éire agus an Chóiré, oileáin roinnte. Chuir sí béim ar an gcaoi ar shínigh 8 bean Dearbhú Neamhspleáchais na Cóiré, agus cuireadh 1,000 cóip i gcló le dáileadh sa bhaile agus thar lear.

Chuir sí síos ar a cuid oibre féin le músaeim na mban mar chuspóir socraithe, ach mar phróiseas leanúnach. Pléann sí a leabhar, a dhéanann iniúchadh ar The Birth of a Women’s Museum Around the World.

Phléigh sí freisin coimisiúnú amhrán chun ceiliúradh a dhéanamh ar 100 Bliain de Mhná na Cóiré – Shout Out. Is féidir é a fheiceáil anseo: (Stampa Ama – 2:42:15)

An tOllamh Máire Mhic Giolla Íosa – Ros Comáin, Éire

(Stampa Ama – 02.46.00)

Ba í an tOllamh Máire Mhic Giolla Íosa Uachtarán na hÉireann ó 1997-2011. (NÓTA: Tá óráid an Ollaimh Mhic Giolla Íosa ag teacht in áit an chainteora Maissan Hassan, an Éigipt nach raibh in ann freastal ar an drochuair). Taifeadadh óráid an Ollaimh Mháire Mhic Giolla Íosa: Flying on One Wing ag seoladh Connaught’s Pop-up Women’s Museum, 100 Year of Women in Politics and Public Life, Iúil 2019.

Labhair an tOllamh Mhic Giolla Íosa faoi fhoirmiú náisiún na hÉireann, agus rinne sí cur síos ar chomhthéacs an ama agus a raibh i gceist aige do mhná a raibh orthu troid i gcoinne a gcuid ranníocaíochtaí a scriosadh ón stair. Ghlac mná lena staid shrianta sa tsochaí. Luaigh sí ‘Canton of Expectation’ le Seamus Heaney, ina ndeirtear gur mhair glúin a mháthar agus a sheanmháthar ‘High banked on clouds of resignation’. (Stampa Ama – 02:50:40)

Labhair an tOllamh Mhic Giolla Íosa faoin gcaoi ar bhain mná úsáid as a gcuid céille, intleacht, abhcóideacht, misneach agus diongbháilteacht chun na constaicí sin a shárú. Labhair sí faoi chumhachtú na mban sa pholaitíocht agus sa tsochaí agus faoin gcaoi a gcumhachtaíonn sé seo náisiún, agus an tábhacht a bhaineann le buanna gach saoránach a úsáid.

Agus í ag cur síos ar thacaíocht a máthar féin dá huaillmhian a bheith ina dlíodóir, deir sí gur fhreagair a máthair: “Came from her bootstraps, it came from her being” agus gur chiallaigh na srianta do ghlúin a máthar go raibh go leor mná ann “nár chuir uaillmhian in iúl riamh.” Dúirt an tOllamh Mhic Giolla Íosa nár mhaith linn a bheith mar thír arís ina ndeir mná ag deireadh a saoil “Is mian liom go mbeinn in ann a dhéanamh”. Go dteastaíonn uainn a bheith mar an tír a deir le mná – is féidir leat, déanfaidh tú, cabhróimid leat agus déanfaimid ceiliúradh ort. (Stampa Ama – 03:08:00).

An Dr Darlene Clover – Victoria, Ceanada

(Stampa Ama – 03:14:15)

Is Ollamh le Staidéar Ceannaireachta, Dámh an Oideachais, in Ollscoil Victoria í an Dr Clover. Tá sí ina Comh-Stiúrthóir ar fhoirgneamh oidhreachta ban, Cumann Cairde Acadamh Naomh Anna.

Faoi láthair tá an Dr Clover i gceannas ar léiriú tionscadal físe domhanda i gcomhar le Grúpa Taighde Chumann Idirnáisiúnta Mhúsaeim na mBan. Is é teideal an tionscadail, ‘Women’s Museums – Animating the blank pages of history, the present, for the future’ agus taispeánann sé gluaiseacht dhomhanda mhúsaeim na mban (Stampa Ama – 03:20:25).

Mar chuid dá cuid oibre le Cumann Cairde Acadamh Naomh Anna. Phléigh sí an Caitliceachas, mar chumhacht coilíneach, a bhí freagrach as scoileanna cónaithe, áit ar tógadh go leor leanaí dúchasacha óna dteaghlaigh agus a cuireadh ann. Labhair sí faoi na mílte leanbh a fuair bás sna scoileanna seo, faoin gcaoi nár cuireadh a dteaghlaigh ar an eolas agus gur adhlacadh iad in uaigheanna gan mharcáil, nár aimsíodh go leor acu go dtí níos luaithe i mbliana.

Déanann sí cur síos ar an méid a dúirt comhghleacaí uair amháin ‘the importance of keeping difficult company.’ Pléann sí na scoileanna cónaithe a bhunaigh na mná rialta agus a ról i dtógáil leanaí Dúchasacha chuig na scoileanna seo agus a n-adhlacthaí gan mharcáil. Déanann sí cur síos ar na hadhlacthaí a fuarthas le déanaí mar náire náisiúnta. Deir sí cé nach bhfuil scoileanna cónaithe ann a thuilleadh, ní stair iad. Tá tionchar sóisialta tubaisteach na scoileanna seo, go háirithe ar mhná agus cailíní Dúchasacha, fós ann go mór inniu. Dúirt sí go bhfuil a músaem féin ag athghrúpáil faoi láthair i bhfianaise seo. (Stampa Ama – 03:17:05)

Labhraíonn sí faoin gcaoi ar cuireadh deireadh le mná mar shealbhóirí agus mar choimeádaithe eolais. Is é ról mhúsaeim na mban don Dr Clover ná feasacht stairiúil a chlárú, le hintinn eipidéim chomhaimseartha – ag athrú an bealach a fheicimid agus a thuigimid an domhan. (Stampa Ama – 3:20:50)

Is é atá i réad aibhsithe an Dr Clover ná sraith ‘vamps’ atá deartha ar bharr na ‘moccasins’ – atá mar chuid de shuiteáil ealaíne comórtha dar teideal ‘Walking with our Sisters’. Tá 1763 moccasin vamps feirbthe le lámh sa suiteáil. Is ionann gach vamp agus bean nó cailín dúchasach a dúnmharaíodh nó a chuaigh ar iarraidh le cúig bliana anuas. Léiríonn na vamps pian na mban Dúchasach agus a bhfrithbheartaíocht, agus iad á gcur san áireamh trí chumhacht slógtha na healaíne. (Stampa Ama – 03:24:18)